بیروت، پایتخت لبنان عصر سه شنبه به وقت محلی در اثر انفجاری که باعث کشته شدن دست کم ۱۴۷ نفر و زخمی شدن هزاران نفر دیگر شد، لرزید. در این مطلب به جزئیات انفجار بیروت و دلیل علمی پشت پرده آن می پردازیم.
نخست وزیر این کشور، حسن دیاب گفت دلیل این انفجار حدود ۲۷۰۰ تن آمونیوم نیترات ذخیره شده در نزدیکی بندر باربری این شهر بوده است. فیلم های منتشر شده وجود آتش سوزی در نزدیکی محل انفجار را نشان می دهند.
فرمول شیمیایی آمونیوم نیترات NH4NO3 است. این ماده به صورت استوانه های کوچک متخلخل یا قرص های استوانه هایی شکل تولید و یکی از پرکاربرد ترین کودها در جهان است. همچنین آمونیوم نیترات ماده اصلی انواع مواد منفجره در معادن است، که با نفت مخلوط و با چاشنی، منفجر می شود. برای رخ دادن یک فاجعه صنعتی در مورد آمونیوم نیترات باید خیلی چیزها اشتباه پیش رفته باشد. متأسفانه به نظر می رسد که در بیروت هم همین اتفاق رخ داده است.
چه چیزی می تواند دلیل انفجار بیروت باشد؟
آمونیوم نیترات خود به خود محترق نمی شود؛ بلکه به عنوان منبع اکسیژنی عمل می کند که می تواند اشتعال (احتراق) دیگر مواد را تسریع کند. برای ایجاد حریق، باید اکسیژن وجود داشته باشد. قرص های استوانه ای آمونیوم نیترات غلظت اکسیژن بسیار بیشتری نسبت به هوای اطراف ما فراهم می کنند. به همین دلیل در انفجارهای معادن مؤثر است، جائیکه با نفت و دیگر سوخت ها ترکیب می شود. البته در دماهای بالا و مشخصی آمونیوم نیترات می تواند به شدت از هم پاشیده و متلاشی شود. این فرآیند باعث ایجاد گازهایی از جمله اکسید نیتروژن و بخار آب می شود. انتشار سریع همین گازها موجب انفجارهای این چنینی می گردد.
اگر آتش سوزی در نزدیکی محل ذخیره سازی آمونیوم نیترات رخ دهد و به اندازه کافی شدید باشد، تجزیه و متلاشی شدن آن می تواند اتفاق بیفتد. آخرین بار این اتفاق در سال ۲۰۱۵ و در تیانجین رخ داد که به دلیل انبار کردن آمونیوم نیترات با مواد شیمیایی قابل اشتعال در یک کارخانه مواد شیمیایی در شرق چین اتفاق افتاد و ۱۷۳ نفر را به کام مرگ کشاند.
با اینکه به طور دقیق نمی دانیم دلیل انفجار بیروت چیست، اما فیلم های حادثه نشان می دهند که ممکن است به دلیل آتش سوزی که قبل از انفجار در منطقه بندری شهر رخ داده اتفاق افتاده باشد. انفجار آمونیوم نیترات توسط آتش سوزی نسبتاً ممکن نیست. زیرا آتش باید در همان منطقه ای که آمونیوم نیترات قرار دارد پایدار و محصور بوده باشد. همچنین برای آتش گرفتن نیز، روی آمونیوم نیترات ها سوختی ریخته نشده است، بنابراین حتماً آمونیوم نیترات ها باید آلوده شده یا در داخل دیگر مواد قابل احتراق بسته بندی شده باشند.
سلامت ساکنان در خطر است
طبق گزارشات در بیروت ۲۷۰۰ تن آمونیوم نیترات به مدت شش سال بدون کنترل های ایمنی مناسب در یک انبار ذخیره شده است. این امر یقیناً به شرایط غم انگیز پیش آمده دامن زده و موجب شده که یک آتش سوزی صنعتی معمولی چنین انفجار ویرانگری را حادث کند.
انفجار آمونیوم نیترات مقادیر زیادی اکسید نیتروژن تولید می کند. دی اکسید نیتروژن (NO2) یک گاز قرمز و بدبو است. تصاویر بیروت رنگ قرمز رنگ گازهای منتشر شده ی حاصل از انفجار را نشان می دهد. اکسید های نیتروژن معمولاً در آلودگی های مربوط به هوای شهرها وجود دارند و می توانند موجب تحریک سیستم تنفسی شوند. سطوح بالای این آلاینده ها به طور خاص برای افراد دارای ملاحظات تنفسی نگران کننده است. بخارها و دودهای موجود در بیروت تا زمانی که به طور طبیعی پراکنده نشوند خطر سلامتی را برای ساکنان به همراه خواهند داشت که بسته به شرایط آب و هوایی منطقه ممکن است چندین روز به طول انجامد.
جمع بندی
آمونیوم نیترات به عنوان یک کالای خطرناک محسوب می شود و به کلیه جنبه های مصرفی آن کاملاً نظارت می شود. انفجار در بیروت به ما نشان می دهد که این مقررات چقدر اهمیت دارند.
منبع: Science Alert